نظام سیاسی مطلوب در فلسفه سیاسی مقام معظم رهبری

چکیده

مردم سالاری اسلامی، نظام سیاسی مطلوب در اندیشه مقام معظم رهبری است. ایشان با رویکردهای مختلفی از جمله فقه سیاسی، کلام سیاسی و فلسفه سیاسی، این نظریه را مطرح کرده است در این مقاله، با روشی تحلیلی به تبیین این نظریه با رویکرد فلسفه سیاسی می­پردازیم. هدف این نوشتار آشنایی با اندشه­های یکی از مؤثرترین متفکران اسلامی در دوره و زمانی است که بعضی از جوامع اسلامی درگیر منازعات سیاسی و به دنبال نسخه­ای اسلامی برای نوع نظام سیاسی هستند. نظریه مردم سالاری اسلامی، با توجه به مبانی برگرفته از شرع مقدس اسلام همچون توحید در خالقیت و مالکیت و علم بی­پایان الهی، اداره امور جامعه و حکومت را در عصر غیبت، امری الهی­ می­داند که مردم یکی از پایه­های اعمال مشروعیت آن هستند و شاخصه­هایی همچون توجه به تربیت دینی و اخلاقی، خدمت رسانی، پاسخ­گویی و توجه به رضایت مردم، دارد. امتیاز مردم سالاری اسلامی که طی سه دهه کارایی خودش را نشان داده است، این است که ضمن برخورداری از رأی مردم، وجود ضوابطی همچون علم، عدالت و تدبیر را برای مشروعیت حکومت و تأمین سعادت بشری، شرط می­داند.

جمع‌بندی

نظریه مردم‌سالاری اسلامی که مبتنی بر پیش‌فرض‌هایی همچون، ضرورت تشکیل حکومت و پیوند دین و سیاست است، مفهوماً به معنای حکومتی است که هم باید با هدایت الهی اداره شود، چون اسلامی است و هم باید اراده مردم، دخیل باشد چون اسلام برای مردم کرامت و ارزش قائل است. در این نظریه حق حاکمیت و قانونگذاری، منحصراً برای خداوندی است که خالق، مالک و عالم به مصالح همه هستی است، البته این حاکمیت از مجاری خاصی، اعمال می‌شود؛ در دوران حضور معصوم، حاکم اسلامی بر اساس تعیین شخص و در زمان غیبتِ معصوم، بر اساس معیارها و ضوابط، توسط مردم انتخاب می‌شود. لذا مشروعیت حکومت در این نظریه بر خلاف دمکراسی لیبرالی در مقام ثبوت، امری الهی است و در مقام اثبات، تکیه این حکومت بر مردمی است که پای‌بند به شرع مقدس اسلام هستند. به عبارت دیگر مردم به معنای جامعه شناختی، مشروعیت دهنده به حکومت هستند امّا به معنای فلسفه سیاسی، خیر؛ مردم نقشی در مشروعیت دهی ندارند بلکه تنها خداوند، مشروعیت دهنده است. بر این اساس مردم‌سالاری دینی از دو رکن اساسی؛ یعنی مردم و دین، برخوردار است و شاخصه‌هایی همچون خدمت‌گذاری کارگزاران، پاسخ‌گویی آنها و توجه به دین و رضایت مردم، دارد. با اتمام مباحثی همچون مبانی و نظام مطلوب در فلسفه سیاسی مقام معظم رهبری، تلاش می‌کنیم در فصل بعد، تبیینی از مهم‌ترین مسائل فلسفه سیاسی از دیدگاه ایشان داشته باشیم، مسائلی که آنها نیز مبتنی بر بنیادهای معرفت دینی این متفکر هستند.

پدید آورنده علی اکبر سیلانی